Diyabette Egzersizin Önemi
Diyabette fiziksel aktivitenin attırılması, kandaki şekerin kas dokusu tarafından kullanılmasını sağlayarak kan şekeri seviyesini düşürmesi açısından oldukça önemlidir. Özellikle kilolu bireylerde yapılan egzersiz ideal kiloya ulaşılmasına yardımcı olur. Egzersiz programına başlamadan önce mutlaka doktor kontrolüne gidilmeli ve önerileri alınmalıdır. Genel sağlık durumuna göre önerilen egzersiz türleri ve süreleri farklılık gösterebilmektedir. Hipertansiyon, böbrek, kalp-damar hastalıklarınız varsa fazla efor gerektiren ve uzun süren egzersizler sağlığınızı olumsuz etkileyebilir. Diyabetik ayak, retinopati ve nefropatisi olan bireylere hasar boyutuna bağlı değişmekle beraber genellikle egzersiz önerilmez.
Diyabette Egzersiz Hakkında Bilinmesi Gerekenler
- Egzersiz programına yeni başlayacaksanız, kan şekeri düzeyinizi egzersiz öncesi, sırası ve sonrasında ölçerek vücudunuzun egzersize gösterdiği yanıtı saptamalısınız.
- Egzersiz için en uygun zaman tüketilen öğün çeşidine göre değişmekle beraber öğünlerden 1-2 saat sonrasındaki süreçtir. Mideyi geç terk eden besin türlerinde (yağlı, protein ağırlıklı vb.) süre biraz daha uzatılabilir. Çünkü bu zaman diliminde besinler kana şeker olarak geçer ve fiziksel aktivite ile bu şeker kasların kullanıma sunulacağından kandaki glukoz seviyesi dengelenmiş olur.
- Yemeklerden 3 saat sonra ve öğünlerden önce yapılan egzersizin kan şekerini düşürme riski vardır. Ancak kilo kaybının hedeflendiği diyabet hastalarında iki öğün arasında ve mide boşken yapılan egzersizlerde depo yağların eritilmesi hedeflenir.
- Egzersiz haftanın 3-4 günü düzenli olarak yapılmalıdır. Ancak en ideali her gün yapılmasıdır.
- Kaslar egzersizin ilk 5 dakikasında kandaki şekeri kullanmaya başlamaz. Bu sebeple egzersizler 5 dakikadan uzun sürmeli ve ideal olarak 30-45 dakika sürmelidir.
- En ideal egzersiz programı, 5 dakika ısınma, 5-10 dakika gerdirme, 20-30 dakika fiziksel aktivite ve 5 dakika soğuma şeklindedir.
- Egzersiz seçiminde vücudun belirli bir bölgesini geliştirmek yerine tüm vücudu çalıştıran egzersizler tercih edilmelidir (aerobik egzersizler; yüzme, yürüyüş, koşma, denge, duyu, esneklik, kuvvetlendirme).
- Hipertansiyon, böbrek, akciğer, kalp ve damar hastalıkları durumunda uzun süreli ve ağır egzersiz programları önerilmemektedir. Daha çok pasif egzersizler önerilmektedir.
- Retinopati, nefropati, nöropati ve diyabetik ayağı olan diyabetli bireylerde egzersiz fizyoterapist ve uzmanların önerileri doğrultusunda yapılmalıdır.
Diyabette Egzersiz Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Egzersiz öncesi kan şekerinizi kontrol ediniz. Egzersiz öncesi kan şekerinin 100 mg/dl altında olursa hipoglisemi, 240 mg/dl üzerinde olursa keton cisimciklerinin ortaya çıkması sonucunda hiperglisemi oluşabilir.
- İnsülin kullanıyorsanız, insülin etkisinin maksimum etki süresinde egzersiz yapmamalısınız. Örneğin orta etkili insülin kullanıyorsanız enjeksiyon yaptıktan sonraki ilk 2-8 saat aralığında insülinin etkisi maksimum seviyededir. Bu saat aralığında mümkün olduğunca egzersiz planı yapmayınız.
- Egzersiz sırasında aktif olarak kullanacağınız ekstremitenize insülin yapmayınız. Örneğin yürüyüş yapacaksanız bacağınıza insülin yapmaktan kaçınınız. Çünkü aktif olarak kullanılan kastan insülin daha hızlı emilir ve hipoglisemi (kan şekeri seviyesinin düşmesi) riskiniz artar.
- Hipoglisemi riski nedeniyle ana öğünlerden önce egzersiz yapılması tercih edilir. Ancak yapılacaksa da 30-40 dakika önce ve 15-20 gr karbonhidrat içeren bir besin tüketilmelidir (tam buğdaylı makarna, yulaf, fasulye, kinoa, esmer pirinç, muz).
- Yoğun egzersizler kan şekerini hızlı düşmesine neden olacağından, yoğun bir egzersiz planlıyorsanız insülin dozu hakkında doktorunuza danışmalısınız.
- Mide bulantısı, düzensiz kalp ritmi, kas ve eklem ağrısı, egzersiz sırasında baş dönmesi ve sersemlik, göğüste baskı ya da ağrı, normal olmayan solunum, solunum sıkıntısı, düşük eforda bile yorgunluk hissi durumlarında egzersiz sonlandırılmalıdır.
Doğru Egzersiz Yaptığınızı Nasıl Anlarsınız?
Egzersiz öncesinde kan şekeri ölçülmelidir. Egzersiz öncesi-sonrası kan şekeri ölçüm değerleri arasında 40 mg/dl fark olmaması konusunda dikkatli olunmalıdır. Örneğin kahvaltıdan sonra egzersiz planladınız. Ölçtüğünüz kan şekerinin 156 mg/dl çıktığını varsayalım, bu haliyle egzersiz öncesi ek öğün-besin alımına gerek yoktur. 30 dakika süren egzersiz sonunda kan şekerinizin 170 mg/dl olarak çıkması normal olarak kabul edilir. Ancak egzersiz sürenizi uzatırsanız ya da ağır egzersiz tercih ederseniz kan şekeri seviyesini egzersiz sonrası 110 mg/dl çıkması durumunda, egzersiz sırasında 1 porsiyon meyve-1 bardak süt tüketimi tavsiye edilir. Bu durum sizi egzersiz sonrası hipoglisemi riskine karşı koruyacaktır.
Aktif egzersiz yapamıyor ama aktivitenizi arttırmak istiyorsanız:
- Market alışverişlerinizi online yerine markete giderek siz gerçekleştirin.
- Alışveriş için evinize daha uzak bir market tercih edin.
- Toplu ulaşım araçlarında ineceğiniz yerin 1-2 durak öncesinde inerek yürüme sürenizi uzatın.
- Yürüme mesafesinde olan yerler için araç kullanmayın.
- Asansör yerine merdiven tercih edin.
- Araçla ulaşımda aracınızı daha uzağa park ederek varacağınız yere yürümeyi tercih edin.
- Gün içerisinde belirli periyotlarda ev-işyeri içerisinde 5 dakikalık yürüyüşler yapın.
Beden Kitle İndeksi (BKİ)
Boyunuza göre ideal kilonuzun kaç olması gerektiği hakkında bilgi veren bir ölçüm yöntemidir. Bu değer çoğunlukla vücut yağıyla ilişkilidir. Beden Kitle İndeksi (BKİ) ne kadar fazlaysa vücudunuzdaki yağ oranı o seviyede yüksektir. BKİ kalp hastalıkları, felç ve diyabet ilişkili birçok hastalığa yol açmaktadır. Bu sebeple ideal kilo aralığını korumak, üzerindeyseniz ideal kilo aralığına gerilemek için tıbbi destek alınmalıdır. Mevcut sağlık sorunlarını gidermek ve olası riskleri önlemek amacıyla uzman sağlık ekibi ile iş birliği yapmak gerekir. BKİ dışında bel çevresi de sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Bu sebeple bel çevresi erkeklerde 94 cm, kadınlarda 88 cm üzeri yüksek risk olarak kabul edilmektedir.
Beden Kitle İndeksi Hesaplama: Kilonuzu boyunuzun karesine bölerek elde edebilirsiniz.
BKİ = Kilo / (boy)2
Beden kitle indeksinde ideal değer;
19-24 yaş aralığı için; 19-24
25-34 yaş aralığı için; 20-25
45-54 yaş aralığı için 22-27
55-64 yaş aralığı için 23-28
65 yaş ve üzeri için 24-29 olmalıdır.
Beden Kitle İndeksine Göre Değerlendirme
18.5 ve altı: Zayıf
18.5 – 24.9: Normal
25 – 29.9: Fazla kilolu
30 – 34.9: 1 derece obezite
35 – 39.9: 2 derece obezite
40 ve üstü: 3 derece obezite (morbid obezite)